Δημοσιευμένο στο περιοδικό "Υγιεινή και Ασφάλεια στην Εργασία" του Ελληνικού Ινστιτούτου Υγιεινής και Ασφάλειας στην Εργασία - ΕΛΙΝΥΑΕ
Ζούμε μια εποχή ανατροπών και αποδόμησης. Η απρόσμενη εισβολή του COVID19 ως πανδημία από τις αρχές του χρόνου, μας έμαθε ότι ένα ελάχιστο ενδοκυτταρικό παράσιτο, όπως χαρακτηρίζονται οι ιοί, αρκεί για να δημιουργήσει τις μέγιστες αλλαγές σε ολόκληρο τον κόσμο.
Οι εξελίξεις στην εξάπλωση του κορονοϊού δημιουργούν μια κατάσταση παγκόσμιας κρίσης όπου σχηματίζεται ένα περιβάλλον αβεβαιότητας ως προς το πως θα εξελιχθεί η διασπορά και μετάδοση του ιου, πολυπλοκότητας σε σχέση με τις συνέπειες σε οικονομικό, κοινωνικό και ατομικό επίπεδο καθώς και ασάφειας στους τρόπους αντιμετώπισης.
Συνταρακτικές αλλαγές σε όλους τους τομείς συμβαίνουν διαρκώς και αδιαλείπτως. Η πανδημία έχει ήδη κοστίσει χιλιάδες ανθρώπινες ζωές σε όλη την υφήλιο. Επίσης, έχει προκαλέσει προβλήματα στην παγκόσμια οικονομία με άμεσα αποτελέσματα την ανεργία και την απώλεια εισοδήματος σε ένα εξαιρετικά μεγάλο πλήθος εργαζομένων σε ολόκληρο τον πλανήτη.
Και βεβαίως έχει ενσπείρει τον φόβο σε εκατομμύρια ανθρώπους. Ετσι, οι πολίτες βρίσκονται σε σύγχυση και επικρατεί παντού φόβος. Φαίνεται πια οτι αυτός ο φόβος δε θα είναι απλά κάτι παροδικό, κάτι που με την πάροδο της πανδημίας θα ξεχάσουμε γρήγορα χωρίς επιπτώσεις, αλλά θα είναι κάτι που θα έχει μακροχρόνιες επιπτώσεις στην ψυχική μας υγεία και γενικότερα στον τρόπο ζωής μας πιθανά όχι μόνο τους επόμενους μήνες αλλά και τα επόμενα χρόνια.
Μέσα σε αυτές τις αλλαγές, δημιουργήθηκαν νέοι όροι που χρησιμοποιούνται σε παγκόσμιο επίπεδο για να αποτυπώσουν τις συνθήκες που βιώνουμε, όπως η «καραντίνα», το «μείνε σπίτι», «κοινωνική απόσταση», «κοινωνική απομόνωση». Τα νεότερα αυτά δεδομένα δημιουργούν αναπόφευκτα ψυχολογικές παρενέργειες σε μεγάλο αριθμό ανθρώπων. Πολλοί άνθρωποι βιώνουν αυτές τις αλλαγές τραυματικά. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι τα τραυματικά γεγονότα μπορεί να προκαλέσουν σοβαρό συναισθηματικό βάρος, ακόμη και αν δεν περιλαμβάνουν σωματική βλάβη. Ετσι, όλοι μας έχουμε επιβαρυνθεί συναισθηματικά ακόμα και αν δεν έχουμε νοσήσει.
Στη συνέχεια, θα εστιάσουμε σε μια αθέατη πλευρά της πανδημίας, το συναισθηματικό τραύμα που μπορεί να αναπτύξουν οι εργαζόμενοι κατά τη διάρκεια της πανδημίας και τις μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες συνέπειες που μπορεί να έχει αυτός ο τραυματισμός κυρίως με την εμφάνιση της διαταραχής μετατραυματικού στρες (PTSD).
Τι είναι η διαταραχή μετατραυματικού στρες;
Το μετατραυματικό στρες είναι μια διαταραχή που προκαλείται ύστερα από μια πολύ τραυματική εμπειρία που έζησε κανείς, και η οποία είτε απείλησε τη σωματική του ακεραιότητα είτε συγκλόνισε το συναισθηματικό του κόσμο. Η εμπειρία αυτή δημιούργησε στο άτομο συναισθηματικό τραύμα.
Τι είναι το συναισθηματικό τραύμα;
Ορίζοντας την έννοια του συναισθηματικού τραύματος, η ετυμολογία της γλώσσας μας εξηγεί ότι η λέξη «τραύμα» προέρχεται από το αρχαιοελληνικό ρήμα «τιτρώσκω» που σημαίνει «πληγώνω». Σε ψυχικό επίπεδο, το τραύμα προκαλείται όταν το άτομο βρίσκεται αντιμέτωπο με εξαιρετικά στρεσογόνα γεγονότα, τα οποία αδυνατεί να ελέγξει και να διαχειριστεί συναισθηματικά. Το συναισθηματικό τραύμα μπορεί να είναι αποτέλεσμα διαφόρων γεγονότων, όπως ένα αυτοκινητιστικό ατύχημα, ο χωρισμός από μια σημαντική σχέση, μια εξευτελιστική εμπειρία, μια απειλητική για τη ζωή εμπειρία ή νόσος ή κάποια αναπηρία και άλλες παρόμοιες καταστάσεις. Πρόσφατες έρευνες έχουν συμπεριλάβει επίσημα και την πανδημία στις αιτίες που μπορούν να προκαλέσουν συναισθηματικό τραυματισμό.
Ένα συναισθηματικό τραύμα περιέχει τρία κοινά στοιχεία:
Είναι απρόσμενο
Το άτομο ήταν απροετοίμαστο
Δεν υπήρχε κάτι που το άτομο θα μπορούσε να κάνει για να μην συμβεί
Αξίζει να αναφερθεί ότι δεν είναι το γεγονός από μόνο του αυτό που καθορίζει αν κάτι θα είναι τραυματικό για κάποιον, αλλά η εμπειρία και η ερμηνεία του ατόμου για το γεγονός. Και δεν είναι προβλέψιμο πως ένα άτομο θα αντιδράσει σε ένα συγκεκριμένο γεγονός.
Ποια είναι η διαφορά μεταξύ στρες και συναισθηματικού τραύματος;
Ουσιαστικά το τραύμα είναι στρες εκτός ελέγχου. Το στρες απορυθμίζει το νευρικό μας σύστημα –αλλά μόνο για ένα σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα. Μέσα σε μερικές μέρες ή εβδομάδες, το νευρικό σύστημα ηρεμεί και επανέρχεται στην αρχική του κατάσταση. Όμως αυτή η επιστροφή στην φυσιολογική κατάσταση δεν είναι ο κανόνας όταν κάποιος τραυματίζεται ψυχικά. Η διαφορά ανάμεσα στο στρες και το συναισθηματικό τραύμα διακρίνεται από το κατά πόσο έχει επηρεάσει αυτό το γεγονός τη ζωή του, τις σχέσεις του και τη λειτουργικότητά του. Το συναισθηματικό τραύμα μπορεί να ξεχωρίσει από το τυπικό στρες από τα εξής:
Πόσο γρήγορα μας αναστατώνει (ένταση)
Πόσο συχνή είναι η αναστάτωση (συχνότητα)
Πόσο τρομακτική είναι η πηγή της αναστάτωσης
Πόσο διαρκεί η αναστάτωση (διάρκεια)
Πόσος χρόνος χρειάζεται για να ηρεμήσει κάποιος (χρόνος επαναφοράς)
Αν μπορέσουμε να μιλήσουμε για το στρες σε ανθρώπους που νοιάζονται για εμάς και ανταποκριθούν επαρκώς, και αν επανέλθει η ισορροπία μετά από ένα δύσκολο γεγονός, σημαίνει ότι βιώνουμε στρες. Αν όμως παραλύουμε λόγω έντονων συναισθημάτων, τότε πρόκειται για ένα συναισθηματικό τραύμα - ακόμη και αν δεν είναι συνειδητό το στρες που βιώνουμε.
Tι μπορεί να προκαλέσει συναισθηματικό τραύμα σε έναν εργαζόμενο αυτό το διάστημα;
1. Οι ξαφνικές αλλαγές στις εργασιακές συνθήκες λόγω COVID19
Οσα άτομα εργαζόνταν πριν την πανδημία, ξαφνικά μέσα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα κλήθηκαν είτε να σταματήσουν τελείως να εργάζονται, είτε να ξεκινήσουν να εργάζονται από το σπίτι, είτε να βρίσκονται σε χώρους όπου με ενδεχόμενο κίνδυνο να νοσήσουν έπρεπε να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους.
Τα άτομα που αιφνίδια και χωρίς δική τους ευθύνη βρέθηκαν εκτός εργασίας με μειωμένο εισόδημα και αβέβαιο μέλλον για τη συνέχιση της εργασίας τους, βιώνουν έντονη συναισθηματική φόρτιση. Ανάλογα με την προσωπικότητα τους, τις οικονομικές τους εκκρεμότητες, την οικογενειακή τους κατάσταση, την ηλικία, την προϋπηρεσία και πολλούς άλλους παράγοντες οι αλλαγές αυτές μπορούν να προκαλέσουν συναισθηματικό τραύμα. Αν μάλιστα λάβουμε υπόψη μας και τις προηγούμενες εμπειρίες που μπορεί να έχουν τα προηγούμενα χρόνια με την οικονομική κρίση στη χώρα μας η συναισθηματική φόρτιση μπορεί να γίνει σημαντικά εντονότερη.
Οσοι κλήθηκαν να εργαστούν από το σπίτι, έπρεπε να διαμορφώσουν τις συνθήκες στο σπίτι τους ώστε να μπορούν να εργαστούν διατηρώντας την παραγωγικότητα τους. Σε αρκετές περιπτώσεις, μπορεί ο τεχνολογικός εξοπλισμός να βοήθησε όμως αρκετά άλλα προβλήματα έπρεπε να λυθούν όπως η εύρεση προσωπικού χώρου για εργασία, η απερίσπαστη ενασχόληση παρά την παράλληλη παρουσία άλλων ατόμων στον ίδιο χώρο και ιδιαίτερα στις περιπτώσεις που υπάρχουν παιδιά καθώς και η προσωπική οργάνωση του ατόμου.
Πολλά άτομα παραπονιούνται οτι με την τηλεργασία εργάζονται περισσότερο τώρα παρά όταν είχαν φυσική παρουσία στο χώρο εργασίας τους. Έντονη συναισθηματική φόρτιση μπορεί να προκαλέσει η σύγκρουση μεταξύ προσωπικής και οικογενειακής ζωής και προτεραιοτήτων στις περιπτώσεις των οικογενειών με ή χωρίς παιδιά αλλά και των σχέσεων συγκατοίκησης.
Ειδική αναφορά πρέπει να γίνει σε όσους εργαζόμενους η φύση και το αντικείμενο της εργασίας τους απαιτεί την φυσική παρουσία τους. Το λιανεμπόριο και κυρίως τα άτομα που εργάζονται σε καταστήματα τροφίμων, σούπερ μάρκετ, φαρμακεία αλλά και οι τράπεζες, οι δημόσιες υπηρεσίες και φυσικά τα νοσοκομεία είναι στο προσκήνιο της καθημερινότητας των τελευταίων ημερών. Η ένταση της εργασίας, η επικινδυνότητα για μετάδοση της νόσου στους εργαζόμενους, ο βαθμός έκθεσης των εργαζομένων σε κρούσματα αλλά και ο «στιγματισμός» ή η απομόνωση από τα αγαπημένα τους πρόσωπα λόγω της εργασίας αποτελούν πιθανές αιτίες για συναισθηματική φόρτιση και τραυματισμό. Ξεχωριστή περίπτωση αποτελούν όσοι εργάζονται στον κλάδο της υγείας όπου σε αρκετές περιπτώσεις κινδυνεύουν επιπλέον και από την εμφάνιση του συνδρόμου επαγγελματικής εξουθένωσης.
Για όλους τους εργαζόμενους η επόμενη μέρα είναι μια σημαντική πηγή στρες, σε σχέση με τη διατήρηση της εργασίας τους, τον τρόπο εργασίας και τη διασφάλιση της αμοιβής τους. Ανάλογα δε με τον κλάδο και το αντικείμενο της εργασίας τους το στρες γίνεται και εντονότερο. Για παράδειγμα, οι εργαζόμενοι στον τουρισμό και την εστίαση έχουν να αντιμετωπίσουν τις μεγαλύτερες προκλήσεις στο επόμενο διάστημα.
2. Η καραντίνα
Η καραντίνα αποτελεί συνήθως μια δύσκολα διαχειρίσιμη κατάσταση και μια δυσάρεστη εμπειρία. Κυρίως για τα άτομα που ήταν εργασιακά ενεργά και η φύση της εργασίας τους απαιτούσε πολλές μετακινήσεις και συναναστροφές. Διακατέχονται από φόβο, ανασφάλεια για την εξέλιξη της νόσου και τις επιπτώσεις στην υγεία τους, αβεβαιότητα, απώλεια της ελευθερίας, μοναξιά, πλήξη, στιγματισμό. Οι επιπτώσεις στην ψυχική τους υγεία είναι ποικίλες.
Μεγάλες μελέτες που γίνονται παγκοσμίως υποστηρίζουν ότι οι άνθρωποι που παραμένουν σε καραντίνα για αρκετό χρονικό διάστημα απομονώνονται συναισθηματικά και αισθάνονται ότι σηκώνουν μόνοι τους όλο αυτό το βάρος, καθώς δεν έχουν κοντά τους τα αγαπημένα τους πρόσωπα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να εμφανίζουν είτε ψυχοσωματικά προβλήματα, είτε κατάθλιψη, είτε να οδηγηθούν σε μετατραυματικό στρες. Στη χώρα μας έχουμε ξεπεράσει τον ένα μήνα, χρονικό διάστημα που αρχίζει οριακά να δοκιμάζει τις αντοχές των ανθρώπων.
3. Η επικράτηση του Φόβου
Ο φόβος είναι ένα βασικό συναίσθημα του ανθρώπου που προκαλείται από τη συνειδητοποίηση ενός πραγματικού ή πλασματικού κινδύνου ή απειλής. Είναι ένας μηχανισμός που έχει προστατευτικό χαρακτήρα, είναι μια φυσιολογική αμυντική αντίδραση του οργανισμού.
Στην περίπτωση της πανδημίας κυριαρχεί ο φόβος για το λόγο πως είναι μια εμπειρία πρωτόγνωρη, ανησυχητική και αποτελεί μια πραγματική απειλή. Ο άνθρωπος έρχεται αντιμέτωπος με το φόβο του ξαφνικού θανάτου, της καταστροφής, της αδυναμίας της ιατρικής περίθαλψης αλλά και της ανεργίας.
Ακούει καθημερινά τις ανακοινώσεις καταμέτρησης όλων των κρουσμάτων και κάθε θανάτου από αυτόν τον ιό, καθώς και τα νέα μέτρα προστασίας. Όλα αυτά, είναι κάτι που δεν μπορεί να ελέγξει και να αντιμετωπίσει και με αυτόν τον τρόπο οδηγείται σε άγχος, ανησυχία, θλίψη. Αν δεν αποδεχθεί κανείς αυτό το συναίσθημα, το απομονώνει, εμφανίζει άρνηση, παραιτείται και ακινητοποιείται.
Αυτό, όμως, έχει ως αποτέλεσμα να μην αντιδρά σωστά και να θέτει σε κίνδυνο, τόσο τον εαυτό του, όσο και τους γύρω του.
4. Η εμφάνιση κρίσεων πανικού, φοβιών και ψυχαναγκασμών
Η κρίση πανικού αποτελεί ένα αιφνίδιο επεισόδιο ανεξέλεγκτου φόβου και έντονου άγχους και συνοδεύεται από ένα αίσθημα επικείμενου κινδύνου ή επικείμενης καταστροφής μαζί με μια εσωτερική παρόρμηση διαφυγής. Τα συμπτώματα που αναπτύσσονται είναι τόσο σωματικά, όσο και ψυχολογικά. Μπορεί κανείς να την περιγράψει ως μια αίσθηση απώλειας ελέγχου του εαυτού. Θα πρέπει, λοιπόν, ο φόβος να καταλήγει σε παραγωγικό άγχος που θα κινητοποιήσει τον άνθρωπο να λάβει τα κατάλληλα μέτρα και να προστατευτεί και όχι σε παράλογο πανικό.
Ειδικά στην περίπτωση της κρίσης πανικού, επειδή τα συμπτώματα μπορεί να είναι και αναπνευστικά για πολλά άτομα το βίωμα της δύσπνοιας είναι πιθανό να παρερμηνευτεί με τα συμπτώματα του COVID19 και να βιώνουν εξαιρετικά αρνητικές και συναισθηματικά επώδυνες εμπειρίες.
Σε επίπεδο ψυχοπαθολογίας έχει καταγραφεί μεγάλη έξαρση στην εμφάνιση φοβιών, με κυρίαρχη τη μικροβιοφοβία και ψυχαναγκασμών. Ο τακτικός και σχολαστικός τρόπος πλυσίματος των χεριών, η καθημερινή χρήση αντισηπτικού, η καθαριότητα που πρέπει να υπάρχει στο σπίτι ή στο χώρο εργασίας, η αποφυγή αγγιγμάτων, ο φόβος για μόλυνση, πυροδοτεί την ανάπτυξη των ψυχαναγκασμών.
Σε κάποιες περιπτώσεις, ένας άνθρωπος μπορεί να αναπτύξει μέχρι και Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή αν η πανδημία αυτή διαρκέσει. Άνθρωποι που πάσχουν ήδη από Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή αντιμετωπίζουν πιο δύσκολα την όλη κατάσταση και το άγχος τους εντείνεται. Η σκέψη τους γίνεται εμμονική και αναζητούν την ηρεμία μέσα από τις ενοχλητικές σκέψεις.
Ποια είναι τα συμπτώματα ενός ψυχικού τραύματος;
Υπάρχουν συμπτώματα που παρατηρούνται μετά από ένα τραυματικό γεγονός. Μερικές φορές βέβαια εμφανίζονται καθυστερημένα, για μήνες ή ακόμη και χρόνια μετά το γεγονός. Πολύ συχνά οι άνθρωποι δεν σχετίζουν τα συμπτώματα με το τραυματικό γεγονός. Τα ακόλουθα είναι συμπτώματα ενός άλυτου ψυχικού τραύματος:
1. Σωματικά συμπτώματα
- Αλλαγές στην όρεξη(λιγότερο ή περισσότερο φαγητό από το συνηθισμένο)
- Διαταραχές στον ύπνο (λιγότερο ή περισσότερο από το συνηθισμένο)
- Σεξουαλική δυσλειτουργία
- Χαμηλή ενέργεια
- Χρόνιος, ανεξήγητος πόνος
2. Συναισθηματικά συμπτώματα
- Κατάθλιψη, κλάμα, απόγνωση και απελπισία
- Άγχος
- Κρίσεις πανικού
- Φοβίες
- Εμμονικές και καταναγκαστικές συμπεριφορές
- Απώλεια ελέγχου
- Ευερεθιστότητα, θυμός και μνησικακία
- Συναισθηματικό μούδιασμα
- Απόσυρση από τη φυσιολογική ρουτίνα και τις σχέσεις
3. Γνωστικά συμπτώματα
- Κενά μνήμης, ειδικά για το τραύμα
- Δυσκολία στη λήψη αποφάσεων
- Δυσκολία στην συγκέντρωση
- Διάσπαση προσοχής
- Συμπτώματα ADHD
4. Αναβίωση του τραύματος
- Επαναλαμβανόμενες σκέψεις
- Αναδρομές στο παρελθόν ή εφιάλτες
- Ξαφνικά έντονα συναισθήματα ή εικόνες που σχετίζονται με το τραύμα
5. Συναισθηματικό μούδιασμα και αποφυγή
- Αμνησία
- Αποφυγή καταστάσεων που θυμίζουν το γεγονός
- Αποπροσωποποίηση
- Κατάθλιψη
- Ενοχές
- Θλίψη
- Αλλοιωμένη αίσθηση του χρόνου
- Υπερεπαγρύπνηση, νευρικότητα, μια ακραία αίσθηση του να είσαι «σε επιφυλακή»
- Υπερβολικές αντιδράσεις και εξάρσεις θυμού
- Γενικευμένο άγχος
- Αϋπνία
- Εμμονή με το θάνατο
Τα υπερβολικά συμπτώματα μπορεί επίσης να συμβαίνουν στο πλαίσιο μιας καθυστερημένης αντίδρασης στο τραυματικό γεγονός.
Ποιες είναι οι πιθανές συνέπειες ενός ψυχικού τραύματος;
Ακόμη και αν ένα ψυχικό τραύμα δεν έχει αναγνωριστεί μπορεί να δημιουργήσει δυσκολίες στην ζωή ενός ατόμου.
1. Συχνές επιδράσεις ενός ψυχικού τραύματος στην συμπεριφορά:
- Κατάχρηση εξαρτησιογόνων ουσιών (κάπνισμα, χασίς, κα)
- Ιδεοψυχαναγκαστική συμπεριφορά
- Αυτοκαταστροφικές και παρορμητικές συμπεριφορές
- Μη ελεγχόμενες αντιδραστικές σκέψεις
- Αδυναμία να διατηρήσει κανείς υγιείς συνήθειες και τρόπο ζωής
- Αποσυνδετικές διαταραχές
- Αισθήματα αναποτελεσματικότητας, ντροπής, απόγνωσης και απελπισίας
- Αίσθηση μόνιμης βλάβης και καταστροφής
- Μεταστροφή σε αξίες και πεποιθήσεις που παλαιότερα ήταν σημαντικές για το άτομο
2. Συχνές επιδράσεις ενός ψυχικού τραύματος στις διαπροσωπικές σχέσεις:
- Ανικανότητα διατήρησης υγιών σχέσεων ή φίλων και συντρόφων
- Σεξουαλικά προβλήματα
- Επιθετικότητα
- Διαφωνίες με μέλη της οικογένειας, εργοδότες και συνεργάτες
- Κοινωνική απόσυρση
- Αίσθηση συνεχούς απειλής
Βοήθεια που μπορεί να προσφέρει κανείς στον εαυτό του ύστερα από τραυματικές εμπειρίες
- Αναζήτηση υποστήριξης από συγγενείς και φίλους
- Συντροφιά με άλλους, διαδικτυακά ή τηλεφωνικά
- Συζήτηση για προσωπικά συναισθήματα
- Προσοχή στο τι λένε οι άλλοι για τα δικά τους συναισθήματα
- Αποδοχή ότι πρόκειται για περίοδο οδύνης
- Αποδοχή ότι το κλάμα αποφορτίζει
- Επαναφορά των καθημερινών συνηθειών στο βαθμό που είναι εφικτό
- Επίλυση προβλημάτων, ξεκινώντας με μικρά βήματα και θέτοντας μικρούς αλλά εφικτούς κάθε φορά στόχους
- Καλή διατροφή, άσκηση, χαλάρωση, ύπνος
- Δραστηριότητες που προκαλούν ευχαρίστηση
Πότε να ζητήσετε βοήθεια από ειδικό
Μερικές φορές ορισμένοι άνθρωποι χρειάζονται περισσότερη βοήθεια προκειμένου να ξεπεράσουν μια τραυματική εμπειρία. Κάποιος μπορεί να χρειάζεται παραπάνω υποστήριξη, σε περίπτωση που:
Εξακολουθεί να νιώθει μεγάλη στεναχώρια και φόβο
Φέρεται διαφορετικά από ό,τι πριν από την τραυματική εμπειρία
Δεν μπορεί να εργαστεί ή να φροντίσει τα παιδιά και το σπίτι
Έχει προβλήματα στις διαπροσωπικές του σχέσεις
Είναι ανήσυχος και βλέπει εφιάλτες
Δεν μπορεί να σταματήσει να σκέφτεται το τραυματικό γεγονός
Δεν μπορεί να ευχαριστηθεί τη ζωή του
Στη χώρα μας τις τελευταίες εβδομάδες οι πολίτες μπορούν να καλέσουν στην τηλεφωνική γραμμή ψυχοκοινωνικής υποστήριξης για τον κορονοϊό 10306.
Η ανάπτυξη της δεξιότητας ψυχικής ανθεκτικότητας ως αντίδοτο στο μετατραυματικό στρες.
Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι η διαδικασία χειρισμού αποδιοργανωτικών, στρεσογόνων ή προκλητικών γεγονότων στη ζωή με ένα τρόπο που να παρέχει στο άτομο πρόσθετες δεξιότητες προστασίας και διαχείρισης από ότι είχε πριν απο αυτό το αποδιοργανωτικό γεγονός. (Glenn E. Richardson και συνεργάτες, 1990).
Τα τελευταία χρόνια με τον όρο ανθεκτικότητα – ελαστικότητα (resilence) συνηθίζουμε να περιγράφουμε όχι μόνο την ατομική ανθρώπινη συμπεριφορά για ανάκαμψη και προσαρμογή, αλλά επιπλέον, τη συμπεριφορά και το φυσικό σθένος μιας ολόκληρης κοινωνίας ή ενός έθνους να ανακάμψει από φυσικές καταστροφές (τυφώνες, ανεμοστρόβιλους, σεισμούς), πολέμους, τρομοκρατικές επιθέσεις και προσφάτως πανδημίες.
Η ψυχική ανθεκτικότητα βοηθά τους ανθρώπους να:
- Έχουν αυτοπεποίθηση
- Αντιμετωπίζουν το στρες και τις αντιξοότητες της ζωής
- Είναι λιγότεροι επιρρεπείς σε στρες και κατάθλιψη
- Ανεβάζουν την ενέργειά τους
- Ξεπερνούν τυχόν μειονεκτήματα της παιδικής ηλικίας
- Δημιουργούν θετικές, εποικοδομητικές σχέσεις με άλλους ανθρώπους
- Ζουν νέες ευκαιρίες, να δοκιμάζουν νέες εμπειρίες
Είναι εξαιρετικά σημαντικό να κατανοήσουμε την επικινδυνότητα της κατάστασης και την αυξημένη ανάγκη για αυτοφροντίδα καθώς και ενεργοποίησης των πηγών στήριξης ώστε να εντοπίσουμε εγκαίρως πιθανά συμπτώματα του μετατραυματικού στρες. Γιατί, το σίγουρα είναι ότι εμείς θα επιλέξουμε αν στο τέλος της πανδημίας δούμε την επόμενη μέρα σαν μια καινούργια αρχή ή σαν το τέλος του κόσμου.
Ελισάβετ Γεωργίου
Εργασιακή Ψυχολόγος MSc – Executive Coach – Ψυχοθεραπεύτρια
Επιστημονική Συνεργάτης ΕΛΙΝΥΑΕΕ
